Öncelikle arama ve olay yeri incelemesinin kısa bir açıklaması daha sonrasında ise bu iki kavramın birbiri ile kıyaslaması yapılacaktır.

  • Arama: birden çok temel hak ve özgürlüğe müdahaleyi gerekli kılan bir koruma tedbiridir. Arama ile konut dokunulmazlığına, özel hayatın gizliliğine, vücut bütünlüğüne ve kişi özgürlüğüne müdahale edilebilmektedir.Arama kavramı CMK’da düzenlenmiştir. Bununla birlikte AY. m. 21’de belirtilen şartlar gerçekleşmediği takdirde konutta aramanın yapılamayacağı özel olarak düzenlenmiştir. 
  • Olay yeri incelemesinin düzenlendiği yer ise Poli̇si̇n Adli̇ Görevleri̇ni̇n Yeri̇ne Geti̇ri̇lmesi̇nde Deli̇lleri̇n Toplanması, Muhafazası ve İlgi̇li̇ Yerlere Gönderi̇lmesi̇ Hakkında Yönetmeli̇kte (Kısaca PAGY denilecektir.) düzenlenmiştir.Bu yönetmeliğin amacı olay yerlerinin ve suç delillerinin düzenli ve standartlara uygun olarak mahkeme ye sunulmasını düzenlemektir. Kanunlarda suç sayılan fiil ve hareketlerin ortaya çıkmasıyla başlayan adli görevlerin yerine getirilmesi, suç ve suç sanıklarıyla ilgili delillerin korunması, muhafazası, tespiti, ambalajlanması, ilgili yerlere gönderilmesi aşamasında yapılacak işlemleri sıralamakta, polisin yetki ve görevlerini belirtmektedir.Bu yönetmelikte olay yerinde alınacak tedbirler belirtilmekte, suç unsuru taşıyan tüm delillerle suçun kaynağına inilerek irtibatlı olabilecek tüm delillerin ele geçirilme yöntemleri düzenlenmektedir (PAGY m. 5, 6).

Yönetmeliğe göre; Olay yerinin incelenmesi uzmanlarca oluşan ekip tarafından,  genelde ölüm, ırza tecavüz, gasp-soygun, silahlı saldırı-ateş etme, kundaklama-şüpheli yangın, patlamış-patlamamış bomba, kalpazanlık, uyuşturucu madde, yasadışı örgüt, hırsızlık vb. olaylarda, yetkili kişi ve makamlarca istenilmesi halinde yapılır.

Bu iki kavramı kıyaslayacak olursak:

  • Arama, koruma tedbirleri için geçerli olan, hüküm verilmeden önce temel hak ve özgürlükleri sınırlama, geçici olma, araç olma, gecikmede sakınca ve oranlılık özelliklerine sahip olması gereken bir koruma tedbiri iken; olay yeri inceleme bir koruma tedbiri değildir.  ancak elbette ki kişi temel hak ve özgürlüklerine riayet edilmesi gerekmektedir.
  • Olay yerinin sistematik incelemesi bilimsel ve teknik bilgiyi gerektirdiğinden, incelemelerin yapılabilmesi için kriminal inceleme uzmanlarından yararlanır (parmak izi uzmanı, patlayıcı madde uzmanı, balistik uzmanı gibi) Bu incelem ile Suçta, aramalarda, kontrollerde ele geçirilen silahların, uyuşturucu maddelerin, suç unsuru taşıyan her türlü yayınların, bunların yazım ve basımında kullanılan malzemenin ve suçun kaynağına inilerek irtibatlı tüm delillerin ve suç sanıklarının ele geçirilmesi amaçlanır. Anlaşılacağı üzere olay yeri incelemesi yapacak personelin teknik bilgisinin aramayı gerçekleştiren personele nazaran daha fazla olması gerekmektedir. Ancak belirtilmelidir aramanın da benzer bir amacı vardır. Aramadaki amaç, şüpheli veya sanığın yakalanması, delil elde edilmesi veya müsadereye konu olan eşyanın ele geçirilmesi olabilir. Bu sebeple olay yeri incelemesi ve arama birbirlerini bütünleyen araçlardır.
  • Arama, bir karara veya emre dayanmak zorundadır. Karar veya emir yazılı olmalıdır. Kural olarak arama hakim kararıyla olur. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile arama yapılabilir. gecikmesinde sakınca bulunana hllerde C. savcısına ulaşılamıyorsa kolluk amirinin yazılı emri üzerine de arama yapılabilir.Ancak Hakim kararı ve C. savcısının yazılı emri ile yapılan aramada, aramanın kapsamı bakımından bir sınırlama mevcut değilken kolluk amirinin bazı arama türlerini gerçekleştirmesi mümkün değildir (örneğin konutun veya işyerinin aranması). 
  • Aramanın adli veya idari arama gibi iki ana türü olsa da; olay yeri incelemesinde ise böyle bir ayrım yoktur, olması da mümkün değildir.
  • Adli aramanın pek çok türü vardır. Örneğin üst araması, eşya  konutta veya işyerinde arama gibi… Ancak olay yeri incelemede böyle bir ayrım yoktur.
  • Arama kural olarak gündüz yapılır. Suçüstü hali, gecikmesinde sakınca bulunan hal, yakalanmış veya gözaltına alınmış kişinin firar etmesi, firar eden tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması gereken durumlarda ise gece yapılabilir. Olay yeri incelemesi bakımından ise böyle bir ayrıma gidilmemiştir.
  • Arama kararı veya emri belirli bilgileri açıkça içermek zorundadır. Özellikle aramanın nedenini oluşturan fiil, karar veya emirde gösterilmelidir. Keza, aranılacak kişi, aramanın yapılacağı konut veya diğer yerin adresi ya da armaya konu eşya da gösterilmelidir. Ayrıca arama karar veya emrinin geçerli olacağı zaman süresi de açıkça gösterilmelidir. Yapılan arama neticesinde işlemlere dair tutanak tutulur Olay yeri incelemesinde de incelemenin yapılacağı yer açıkça belirtilmeli,  tutanak tutulmalıdır.Ancak olay yeri incelemesinin amacı faili ve fiili tespit etmek olduğundan dolayı olay yeri incelemesi kararı verilirken faile yer verilmesi çoğu zaman imkansızdır.
  • Cumhuriyet savcısı, arama ve olay yeri incelemesinde hazır bulunabilir.
  • Aramada, kişinin avukatının aramada hazır bulundurulmasına engel olunamaz. Ancak bunun için avukatın beklenmesi gerekmemektedir. Olay yeri incelemesinde ise mahal şerit altına alınır, güvenli bölge oluşturulur. Bu bölgeye yetkisi olmayan kişiler giremez.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir